Als zwart niet zwart en wit niet wit is

De beelden van iemand die met veel dominantie op de grond wordt gehouden terwijl hij smeekt om te mogen ademen zijn verschrikkelijk om te zien. Deze beelden, waarin de uitvoerende macht van de trias politica, de hele driehoek van Montesquieu voor zijn rekening neemt en zowel de wetten bepaalt, de berechting doet en vervolgens het doodvonnis uitvoert. Dat er hoogstwaarschijnlijk een racistische reden aan dit doodvonnis ten grondslag ligt maakt dit de zwartste dag van een jaar die er toch al niet best voor stond.

Overal op de wereld zijn er daarom demonstraties met als titel #blacklivesmatter om verzet te bieden tegen dit onrecht. Nederland is daarbij geen uitzondering want niet alleen de Verenigde Staten, maar ook ons land kent volgens onze minister president, “systemische problemen” met racisme en discriminatie.

Dit is een politieke manier om te zeggen dat racisme zit verweven in onze maatschappij en de organisaties en instituten die daar een onderdeel van zijn (waaronder dus de politie). Dit gaat dus verder dan een op zichzelf staand incident, uitgevoerd door een individu want dat is zo zichtbaar dat de meeste mensen in Nederland daar direct afstand van nemen. Dit gaat dus over een vorm van racisme die sluimert onder de oppervlakte en een zekere sociale acceptatie kent maar zodra deze zich openbaart, erkend wordt als barbaars en onwenselijk en om die reden direct individueel gemaakt wordt.

Ik blijf bijvoorbeeld zelf niet weg bij humor waar een etnisch vooroordeel aan ten grondslag ligt. Deze grappen zijn, hoewel ze vaak de grenzen opzoeken, toch met name bedoeld om de verbinding te zoeken. Als we zulke grappen met en over elkaar kunnen maken dan verkleinen we daarmee de sociale afstand. Door de sociale acceptatie van deze humor kan iemand die zich door dit soort humor gekwetst wordt, zich daar eigenlijk niet tegen verzetten. “We bedoelen het toch goed dus je moet niet zo zeuren”. Wellicht dat ik hier in de toekomst wat zorgvuldiger mee ga zijn. 

Het andere bericht dat mij opviel in het nieuws was de ‘patsercontrole’ van Memphis Depay. Mensen met een gemiddeld inkomen waar ze het hele jaar keihard voor moeten werken zien jonge jongens rijden in peperdure auto’s en vragen zich af hoe zij zo’n auto kunnen betalen. Het is natuurlijk ook wel apart als je in een sociale huurwoning woont en een peperdure M4 voor de deur hebt staan dus daar moet onderzoek naar gedaan worden. Dat daar af en toe een steenrijke profvoetballer voor aangehouden moet worden is dan jammer.  “Moet ie maar in een normale auto gaan rijden” zeggen we dan in een land met een calvinistische grondslag.

Mijn beeld hierop werd echter wel anders toen ik hierover sprak met een goede vriend met een etnische achtergrond die geboren is in Nederland. Wij rijden allebei in redelijk opvallende BMW’s dus de kans dat wij aangehouden worden bij de genoemde patsercontroles zou wat dat betreft even groot moeten zijn. Het aantal keren dat ik ben aangehouden zonder aanwijsbare reden is echter nul. Hij is al meer dan honderd keer aangehouden en hij ervaart dat als discriminatie. Lijkt me niet geheel onterecht bij zulke significante verschillen.

Veel Nederlanders vroegen zich af of de demonstraties in de verschillende grote steden wel terecht waren. We zijn hier in Nederland immers niet zo racistisch als in de Verenigde Staten. Kijk maar om je heen. Er zijn voldoende individuele zaken die een algemeen beeld van racisme kunnen weerleggen. Toch worden er ook bij de demonstraties hier in Nederland individuele zaken aan het licht gebracht die juist het tegenovergestelde bewijzen. Beide partijen hebben dus in beginsel gelijk wat in de huidige samenleving vrijwel altijd leidt tot verdere polarisatie. Er moet iemand gelijk hebben en dat betekent dat de ander geen gelijk heeft. Er moet een waarheid zijn en een leugen… goed en kwaad… plus en min… links en recht.. zwart en wit… als de stenen op een schaakbord.

Wat mij daarom opviel in het nieuws rondom de demonstraties was dat men structureel over zwarte en witte mensen sprak. Ok, als ik in het voorjaar voor het eerst een korte broek aantrek dan zit het er tegenaan maar ‘wit’ is overdreven. Net zoals ik onder de donkere mensen in Nederland weinig mensen tegenkom die echt ‘zwart’ zijn. Bij de demonstraties was een heel spectrum van lichtroze tot donkerbruine mensen te zien maar niemand was echt zwart of wit.

Als zwart niet zwart en wit niet wit is dan lijkt het doel van deze adjectieven om te polariseren. Door de uitersten van het kleurspectrum op te zoeken wordt het grootst mogelijke contrast opgezocht. Dat dit juist niet wenselijk is als men op zoek is naar verbinding en gelijkheid lijkt mij evident. Tenzij natuurlijk het conflict zelf als doel is gesteld waarbij het gevoel van morele superieuriteit in deze discussie verhuld moet blijven achter een laken van maatschappelijke betrokkenheid. Er is pas sprake van een gelijkwaardige verbinding tussen mensen als men in staat is om dit gevoel van morele superieuriteit los te laten. Dan is men pas in staat om echt open te staan voor het perspectief van de ander. Dit is wat er volgens mij ontbreekt aan elke discussie die er op dit moment gevoerd wordt. Zijn wij bereid om echt open te staan voor het perspectief van de ander of luisteren we om te reageren en de discussie te domineren?

De negatieve connotatie van het woord blank die er blijkbaar is die kende ik nog niet maar ik voel dit wel heel sterk bij de kleuren wit en zwart als het gaat om de huidskleur van mensen. Volgens mij verkleinen we de verschillen in onze samenleving juist als we ons onthouden van het gebruik van polariserende en suggestieve kleurcoderingen.